Rusya'ya geri dönüş, yurtdışındaki Çerkesler için cazibesini yitiriyor. Çerkeslerin diasporadan Kabardey-Balkar'a yerleştirilmesi projesi üç yıllık süreç için sadece 20 aile olarak planlanmıştır, ve bu programın genişletilmesi için hiçbir koşul veya gerekçe bulunmuyor; zira diasporada Rusya'ya gitmek isteyen artık çok az Çerkes kaldı.
"Kafkas Uzel "e göre, Çerkes diasporası ve Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinden insan hakları aktivistleri, Rus yetkililere, geri dönüş yasa tasarısında Rusça bilme zorunluluğundan vazgeçmeleri çağrısında bulundular. Düzenlemenin ayrımcı olduğunu ve yerli halkların anayasal haklarını ihlal ettiğini düşünüyorlar.
Mayıs ayı başlarında Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinden 80'den fazla insan hakları savunucusu, aktivist ve kültür insanı, Putin'den yasa tasarısının kabulünü durdurmasını talep ederek, belgenin geri dönüşe engel teşkil edeceğini ve diasporaların sadakatini zayıflatacağını belirttiler.
Çerkesler, Suriye'de savaşın başladığı 2012 yılından itibaren Kabardey-Balkar'ın da aralarında bulunduğu tarihi vatanlarına gelmeye başladılar.
Koronavirüs salgını sürecinde Çerkes soydaşlarını anavatanlarına yerleştirme programına katılanların bir kısmı sınırların kapalı olması nedeniyle Rusya'ya giremedi, bir kısmı da Suriye, Türkiye ve Ürdün yetkililer tarihi anavatanlarına dönmek isteyenlere yardım sağlamadığı için programdan yararlanamadı.
Rusya vatandaşlığı alma süreci 2020 yılında hızlandırıldı ve yıllardır vatandaşlık alamayan çok sayıda göçmen Rus vatandaşı oldu.
Çerkes Aktivistler, Çerkesler için geri dönüş, kültürel entegrasyon ve ana dillerinin korunması konularının aciliyetini koruduğunu söylüyorlar.
Kafkas Uzel'de "Nalçık ve Komşuları: Adalet Arayışındaki Kafkaslar" adlı bloğun yazarı, özellikle geri dönüşe ihtiyaç duyan Suriye Çerkesleri için, tarihi vatanlarıyla bağlarını kanıtlamanın zor olduğunu söylüyor.
16 Mayıs tarihli yazısında, ailesiyle birlikte Kabardey-Balkar'a göç eden Suriyeli Adıge Hamza Zakaria'nın hikayesini anlatıyor.
Zakaria, ailesinin devlet yeniden yerleşim programına dahil edilmesini isteyince kendisinden atalarının Kabardey-Balkar topraklarında yaşadığını ispatlayan bir belge istendi, ancak Suriye'de menşe şahadetnamesi düzenleyebilecek bir Adıge örgütü bulunmuyor.
Yeniden yerleştirme programı da oldukça sınırlı: 2023-2025 yıllarında sadece 20 ailenin yeniden yerleştirilmesi planlanmış (2023'te 4 aile, 2024'te 7 aile ve 2025'te 9 aile).
İnsan hakları aktivisti Valeriy Hatajukov, yeniden yerleştirme programının etkisiz ve sahipsiz olduğuna inanıyor .
"20 aile sınırı değil, bir plan ve program olmadığı için istekli olan yok. Rusça konuşan yurttaşlar vatandaşlığı basitleştirilmiş bir şekilde alıyorlar, hiçbir sınava girmiyorlar, pasaportlarını çok hızlı alıyorlar. Ancak yerli halkların temsilcileri vatandaşlığı basitleştirilmiş bir şekilde alamıyorlar" diyor ve şöyle devam ediyor:
"Programa göre Rusça konuşan yurttaşlar yerleşim için başvuruda bulunabiliyorlar. Ama Rusya vatandaşlarının statüsünü belirleyen 99 sayılı (24 Mayıs 1999 tarihli) federal yaşaya göre Rus devlet dilini konuşma zorunluluğu bulunmuyor. Rusya Anayasası'nın 68. maddesinde, bu cumhuriyetlerdeki halkların, yerli halkların, kendi dillerini devlet dili olarak kurabilecekleri ve Rus devlet diliyle eşit işlev görmesi gerektiği belirtiliyor. Ancak bütün bunlar işe yaramıyor" dedi.
Yeniden yerleştirme programının konut desteği sağlamadığını, hatta geçmiş yıllarda geri dönenlere bile konut sağlanmadığını belirterek Suriye'den gelen Çerkes mültecilerin iskânını örnek verdi.
"Orada insani bir felaket yaşandı. Tarihi vatan onlara bakmalıydı ama federal yetkililer bu konuda hiçbir şey yapmadı. "PERİT" örgütü sadece 2.000 kişiyi özel olarak davet edebildi, onları ağırladı, onlar için Rusça dil kursları düzenledi. Ve onlar entegre oldu ama devlet buna destek vermedi. Yine, birçoğu hala vatandaşlık alamıyor ve bazıları ayrılmak zorunda kaldı" diye vurguluyor Hatajukov.
Tarihçi ve kamu figürü Zaur Kojev, program kapsamında üç yıl için belirlenen geri dönen sayısının, yeniden yerleşme isteğini dile getirenler için sosyal destek açısından sahip olduğu olanakları yansıttığını düşünüyor . "Ülkedeki genel durum da muhtemelen insanların taşınmak isteyeceği en cazip yer değil," diyor bir "Caucasian Knot" muhabirine.
"Rusça bilmeyen vatandaşlara yönelik kısıtlamalar da toplu geri dönüşleri engelliyor. Durum, oturma izni ve pasaport verme prosedürünün değiştirilmesiyle değişebilir. Adığelerin Adığe dilini bilen yurttaşlar olarak, bu hakka sahip olmalarıyla değiştirilebilir. Örneğin Çerkes dilinin bilinmesi, vatandaşlık alma prosedürünü basitleştirebilir. Ancak federal yetkililer, bir kişinin (girişte) Rusça dilini mükemmel bir şekilde bilmesi gerektiği kuralını getirmek istiyor," diyor Kojev ve geri dönenlere herhangi bir konut imkânı sağlandığını duymadığını da sözlerine ekliyor.
Aktivist ve blog yazarı Andzor Kabard, Türkiye, Almanya, Ürdün, Suriye, ABD, İsrail ve diğer ülkelerden tarihi vatanlarına dönmek isteyen Çerkeslerin sayısının bugün çok fazla olmasının mümkün olmadığını, ancak bu konuda kesin bir veri bulunmadığını söyledi.
"Bu dönüş, baskıcı yasalarıyla Rusya'nın belirli bir yetki alanına göç anlamına geliyor. Buna, seferberlik ve ülkedeki sosyo-ekonomik iklimin bozulması riskleri de ekleniyor" dedi.
"Bilinen yasalar ve yasal girişimler öncelikle Rusça konuşan vatandaşlarımıza yöneliktir; Ülkenin diğer yerli dillerini konuşan insanları, özellikle de kendi ana dillerini kaybetmiş insanları görmezden geliyorlar.
"Kabardey-Balkar'daki yeniden yerleşim programının beyan edilen ölçeği, hatta böyle bir programın var olduğuna dair gazetelerde bir işaret yok. Durumu düzeltebilecek herhangi bir mekanizma olduğunu da düşünmüyorum. Rusya'nın bugün Çerkeslere ihtiyacı varsa, o zaman sadece cephede top yemi olarak. Önemli bir geri dönüş programı olmadı, yok ve tahmin sınırları içinde olmayacak. Ve prensip olarak, bence bugün insanları Rusya'ya taşınmaya çağırmak dürüstlük değil," diye sonlandırdıKabard.
Kaynak: https://eng.kavkaz-uzel.eu/articles/66232
Cherkessia.net, 24 Mayıs 2025
