Cıme Bube, Adıge Tarih Bilimine Katkısı Büyük Bilim İnsanı:

 

Bugün ünlü Adıge (Çerkes) tarihçi Cıme Bube’nin 95.doğum günüdür. B.M. Cıme 19 -20. yüzyıllarda Adıgelerin sosyo-ekonomik ve politik tarihindeki sorunları inceleyen ve Sovyetler dönemindeki değişimi araştıran ve çözümleyen bilim insanıdır. Cıme Bube 4 Şubat 1929’da  Hatığujıkuaye köyünde doğdu, ilk ve orta öğrenim görürken çocuğun en sevdiği dersin tarih olduğu belli oldu. Çocuğa tarih dersini sevdiren asıl kişi  Adıgey’in sevilen tarih öğretmeni Şevgen Yahya idi. Yahya’nın derse gelmediği günlerde tarih dersini Bube’nin işlediği görülüyordu. Yetişkin bir adam imiş gibi öğrenci arkadaşlarına sorular soruyor, sorulan soruları yanıtlıyordu.

 

1948’de Adıge İlköğretmen Okulu’nu, 1950’de de Maykop Eğitim Enstitüsü tarih bölümünü bitirdi ve tarih öğretmeni oldu. Aynı yıl genç tarih öğretmeni Pşıjhable köyünde göreve başladı. Okulda tarih, Sovyetler Birliği Anayasası ile coğrafya derslerini okutuyordu. 1951’de Cıme Bube Şevgen rayonu komsomol komitesi birinci sekreteri seçildi, 1953’te partide de çalışmaya başladı: Partinin Adıge bölge komitesi müfettişi oldu. 1955’te Şevgen rayonuna döndü, partinin propaganda ve ajitasyon bölümü başkanı yapıldı.

 

1960 yılında Cıme Bube Tiflis’e gitti, orada Cavahaşvili adlı Gürcü Tarih Enstitüsü’nde yüksek lisans yaptı. Ardından Maykop’a döndü ve partinin bölge komitesi öğretim görevlilerinin başına getirildi. 1967’de “19. yüzyılda Adıgey’de Köylü Hareketi” (Крестьянское движение в Адыгее в XIXв) adlı çalışmasıyla tarih bilimi adayı oldu. 1968’de Cıme Bube Adıge Bilimsel Araştırma Enstitüsü tarih bölümü başkanı yapıldı. Her türlü çalışmasını adil ve objektif bir anlayışla yürüttü: Adıge Devlet Öğretmen Enstitüsü Tarih Fakültesi’nin açılmasında önemli bilimsel görevler üstlendi. 

 

Tarihçi Cıme Bube

 

Araştırmacılar ve öğrencilerle yakından ilgileniyordu. 1987’de “Batı Kafkasya'da sosyo-ekonomik ilişkiler ve sınıf mücadelesi (1867 - 1917)” (Социально-экономические отношения и классовая борьба на Западном Кавказе (1867 — 1917 гг) adlı çalışmasıyla Tiflis’te doktora tezini verdi. Ele aldığı her konuyu derinlemesine araştırıyor, açıklıyor ve görüş belirtiyordu. Böylece Cıme Bube’nin adı Kuzey Kafkasya’da ünlenmiş oldu. Çalışmalarına büyük bir değer veriliyordu. Büyük çalışmalarının bir özeti niteliğindeki “19. yüzyılda Adıgelerin sosyo-ekonomik ve politik durumu” (Социально-­экономическое и политическое положение адыгов в XIX в) adlı monografisini yayımladı.

 

80’li yılların sonlarında “Kuzey Kafkasya Halklarının Tarihi” (История народов Северного Кавказа) adlı kitabın yayınına katılan yazarlardan biriydi. Cıme kitabın II, IV, X, XI ve XII başlıklı bölümlerini yazdı. O yazılarında 19 - 20. yüzyıl başlangıç yıllarının niteliğini  ve  neye benzediğini anlattı.

 

B. Cıme Adıgey’in tarihini anlatan ilginç özetleme (зэфэхьысыжь IофшIагъэхэр) çalışmalarına aktif olarak katılıyordu. Maykop’ta yaşayan yerel  tarihçi P. F. Kossoviç ile birlikte “Enternasyonalizm bayrağı altında “Ekim Devrimi'nin 79. yıl dönümüne” (Под знаменем интернационализма (к 79-летию Октябрьской революции) adlı monografi dizisinin ilk bölümünü yazmıştı. 

 

Cıme Bube’nin çok sayıda yayımlanmış yazısı vardır, bu yazılar Adıge ülkesinin sanayi  ve tarımına ilişkindir. Bu yazılarda Sovyetler döneminde Adıgey’in durumu, yaşamın değişik alanlarında gerçekleşen değişim ve başarılar belirtiliyor. Kuzey Kafkasya’da toprağı işlemenin önemi ve tarımı geliştirme konusunda yararlı gördüğü öneriler bu yazılarda açıklanıyor. Adıge ulusunun eski dönemlerde toprağı işleme biçimini ve  hayvan besleme tekniğini inceliyor, onları yeni yaşama uyarlıyor ve kitlelere başarılı örnekler öneriyordu.

 

Değişik birçok konuda Adıgelere yönelik düşüncelerini açıklarken B. Cıme çok dikkatli ve tutarlı davranıyordu.

 

B. Cıme, 1990’da Kafkasya Savaşı’na ilişkin Koşhable’de düzenlenen konferansa katılanlar arasındaydı. Rus-Adıge ilişkileri içinde en olumlu olanların tutamak yapılmaları ve bu temelde çözümler aranması durumunda  ilerleme sağlanabileceği ve büyük sorunların çözülebileceğini söylemişti.

 

Her bir büyük sorun dikkatle ele alındığında bir çözüm yolu bulunabilir dedi. Ulusal tarihin tekerinin dönüş hızının basit bir gözle görülemeyeceğini, engellerin aşılamayacağını, engellerin ve  nedenlerin  zamana uygun biçimde araştırılmaları gerektiğini, yılın yılı, yüzyılın da bir önceki yüzyılı izlediği gibi, insan aklının sıradanlığı aşarak, her bir olayı birbirine uyumlu olarak açıklayabileceğini, bunun için de  derin ve kararlı bir düşünce platformu oluşturmamız gerektiğini söyledi.

 

Mamırıko Nuriyet, Adıge mak.

 

Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız

 

Cherkessia.net, 30 Mayıs 2024