Tanınmış sanatçı, AC halk ressamı Yevtıh Asye, her yıl yeni bir sanat yapıtıyla yeni yılı karşılıyor ve bu geleneğini sürdürüyor. Gelen Ejderha Yılını (*) karşılamak üzere bronzdan (tunçtan) bir alıç ağacı (хамшхунтIэ чъыг) hazırladı.
Yapacağı ağacı düşünürken Adıge Yeni yılının işareti olarak bir alıç ağacı dalını buldu. Bu görkemli ağacı hazırlamak için bir kuyumcu titizliğiyle çalıştı, ağaca ulusunun tarihini yansıtan özellikler ekledi, yaratıcı düşünce ürününü ortaya koydu.
- Yapıtlarıma Hatti figürlerini işledim. En eski resimlerimden biri. Yedi köşeli yıldız İskitlerden ve Meotlardan daha eski bir dönemi gösteriyor. Heykelin kaidesi Haçemziyeli dedemin diktiği ćarśe (кIарцэ) ağacı odunundan. Bahçesinin sınırını o ağaçla çevirmişti. O ağacın kalıntılarını kuru birer odun olarak saklıyordum, aklıma geldi, ağacıma ekledim.
Dedem artık yaşamıyor, ama elini sürdüğü ağaca ben de dokunabiliyorum. O ağaçlardan yedi alıç dalı elde ettim. Eskiden Adıgeler o ağacı eve getirir, peynir asarlardı ya da peynirin üzerini bastırırlardı, her aile onu dilediği gibi kullanırdı. Ben bir gümüş işlemecisiyim, bu nedenle, dallarına asılı küçük zillerle süslenmiş bu küçük ve güzel alıç ağacını yaptım, - dedi Yevtıh Asye.
Gümüş işçisinin yaptığı alıç ağacında göreceklerimiz arasında Ejderha Yılını (Блэгъожъым иилъэс) karşılamak üzere ürettiği yapıtlar da var. Bunların kökü çocukluk günlerimdeki anılarıma dayanır: Ninesi Pako Kadırhan’ın anlattığı masal ve öykülerde değişik ve korkunç yaratıklar bulunuyordu.
İlginç yanı ise, ejderhayı korkulan bir yaratık olarak tanıtmayışı idi. Yapıtlarımın korku yansıtmayışları bu nedenle olmalı. Bugün de tunç ve altın suyuna batırılmış, birbirine karşı parıldayan ejderhaları Altın Orda Evi'nde (Дышъэ Ордэунэ) sergiliyor.
- Bunları 12 yıl önce yaptım. En büyüğünü İskit-Meot dönemine ayırdım. Cegoko sopasının tepesindeki zil Meot dönemini çağrıştırıyor. Ejderhanın öbür elindeki ise bir riton (**). Yapıtların en küçüğünü, Maykop höyüğünden çıkarılanı ejderhanın avucunda tuttuğu riton gibi gösterdim.
Ejderha masallarda, öykülerde yer alıyor, bu nedenle gösterilmeleri fazlalık olmaz. Ninem bunları bana anlatırken çok küçüktüm, ama unutmamışım. Tanrı bilir bunları anlatırken neler düşünüyordu? Büyüyüp Nart destanını okumaya başladığımda ninemin anlattıklarının hepsiyle orada karşılaştım, - diye bize anlattı Yevtıh Asye.
Yeni yılı simgeleyen alıç ağacı yalnız kalmayacak. Gümüş ustamız ona yeni bir arkadaş da buldu. Yeni yılın ilk günlerinde Altın Orda Evi'ne gelenler hepsini görecekler. Evin ikinci katına çıkan merdivenin iki yanı o yapıtlarla süslenmiş ve güzelleştirilmiş olacak.
Ançoko İrin, Adıge mak, 28 Aralık 2023
Resimler: Olga Efimova
(*) – K’emguyların Bleğoj dedikleri ejderhaya Şapsığ ve Vıbıhlar “Şegıble” diyorlar - hcy
(**) - Riton, hayvan başı görüntüsü verilmiş içki kabı.
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
Cherkessia.net, 3 Ocak 2024
