Valery Dzutsev, 8 Temmuz 2015

Dünya Çerkes Birliği (DÇB) başkan yardımcısı Adem Bogus 22 Haziran’da yaptığı açıklamada başkanlık seçimine kadar üyeliğini askıya aldığını duyurdu. Bogus 12 Haziran’da yapılan DÇB konferansına da katılmamıştı. Bogus kendisi gibi Adigey kökenli olan DÇB yürütme kurulu üyesi Khakuz Adem’in de üyeliğini askıya aldığını söyledi. Her iki lider başkan Hauti Sokhrokov’un politikalarıyla uyumsuzluklarını gerekçe gösterdiler (Facebook.com, 22 Haziran). Aynı zamanda Adigey Adığe Xase başkanı olan Bogus, Soçi Kış Olimpiyatı sürecinde eleştirel tavır takınan isimler arasındaydı. 

 DÇB başkanı Hauti Sokhrokov

DÇB ve bilhassa başkan Sokhrokov skandallarla anılıyor. Çerkes aktivistler tarafından kayıtsızlık ve ihanetle suçlanıyorlar. 

Kökleri 1990 yılında Hollanda’da yapılan toplantıya dayanan DÇB Mayıs 1991’de Nalçik’te kuruldu. Örgütün Rus gizli servisleri tarafından yaratıldığına ilişkin yaygın bir kanaat var. DÇB meşru olduğunda ısrar ediyor. Rusya’da ve dışarıda Çerkesler’in ulusal ve kültürel çıkarlarını savunan tek örgüt olduğuna dikkat çekiyor (Intercircass.org, 8 Temmuz). 

2014 Soçi Olimpiyatı öncesinde Rus yetkililerin Çerkes örgütlerine ilişkin kaygılarının artmasına paralel olarak DÇB Çerkesler’in çıkarlarını savunmayı bıraktı. 2012 yılında yapılan seçimli kongrede Kabardey-Balkar lideri Arsen Kanokov memuru Hauti Sokhrokov’u destekledi. Ama bunu beklenmedik bir tarzda yaptı. Kanokov’a göre Sokhrokov’un adaylığı “Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova’nın Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi temsilcisi Aleksandr Khloponin, Karaçay-Çerkes başı Raşit Temrezov ve Adigey başı Aslan Thakuşinov için uygundu” (Aheku.net, 21 Ekim 2012). 

Kanokov bir STK’nın neden Rusya devlet başkanının onayını alması gerektiğini açıklamadı. Çerkes aktivistlerin çoğu Karaçay-Çerkesli Vyacheslav Derev’in başkan olmasını istiyordu. Derev Rusya Federasyon Konseyi (parlamentonun üst kanadı) üyesi ve Karaçay-Çerkes’in köklü bir Çerkes ailesine mensup. Delegelerin Sokhrokov’un atanmasıyla yaşadıkları hayal kırıklığı o denli büyüktü ki alternatif bir örgüt kurulması bile önerildi (Kavkazskaya Politika, 29 Ekim 2012). 

Çerkes Meselesi Soçi’de düzenlenen olimpik oyunlar öncesinde büyük ilgi görmeye başladı. Karadeniz kıyısındaki Soçi kenti bir zamanlar Çerkes anayurdunun parçasıydı. Rusya İmparatorluğu 19. yüzyılda Çerkes topraklarını istila edince Çerkesler kitleler halinde Osmanlı İmparatorluğu’na sürgün edildiler veya öldürüldüler. Bölgenin Çerkes nüfusunun yüzde doksanı tarihsel topraklarından çıkarıldı.

Sürgün neticesinde en kalabalık Çerkes nüfusu Kuzey Kafkasya yerine Türkiye’de yaşıyor. Çerkesler Rusya’nın soykırımı resmen tanıması için dünya çapında kampanya yürüttüler. Oyunlar tarihsel Çerkes yurdunda düzenlendiği için 2014 Soçi Olimpiyatı bu kampanya için uygun koşullar yarattı. Ne var ki aralarında DÇB’nin de olduğu bazı Çerkes örgütleri Rusya hükümetini taviz vermeye zorlamak yerine Çerkesleri yatıştırmaya çalıştılar.

DÇB başkanı Sokhrokov Aralık 2013’de Soçi Olimpiyatı’nın boykot edilmesini isteyen Çerkes aktivistlere karşı durmak için Londra’ya gitmek istedi. Sokhrokov vize alamadığı için Birleşik Krallığa gidemese de Rusya hükümetine yardım etmek istemesi onu Çerkes aktivistlerle karşı karşıya getirdi (Aheku.net, 11 Aralık 2013). 

DÇB’den memnun olmayan Rusya dışındaki Çerkes örgütleri değişim arayışının öncüsü oldular. Türkiye temsilcisi KAFFED DÇB’den ayrılabileceği tehdidinde bulundu. Bogus Kavkazsky Uzel sitesine “en kalabalık Çerkes diasporası Türkiye’de yaşıyor. Türkiye diasporası olmadan DÇB yaşayamaz” açıklamasını yaptı. 

Bogus Rusya makamlarıyla zıtlaşma yerine “yapıcı” bir ilişki biçimini tercih ettiğini söylüyor. 

Adigeyli aktiviste göre Çerkesler önemli sorunlarını ancak Rus yetkililerle işbirliği yaparak çözebilirler.

Oysa DÇB, Rusya’ya sadakat duyanlara bile hayal kırıklığı yaşatıyor. Krasnodar bölgesinden Asker Sohte farklı düşüncelere sahip Çerkes örgütlerinin DÇB çatısı altında diyaloğa girmeleri çağrısı yanıtsız kaldı. Sohte buna karşılık derneğini DÇB’den çekti. 

DÇB’nin seçimli genel kurulu Eylül 2015’de yapılacak. Çerkes örgütleri şimdiden DÇB’nin geleceği için karamsarlar. DÇB şu ana kadar bileşenlerinin isteklerine duyarsız kaldı.

Rusya’ya sadık Çerkesler bile giderek daha çok “komplocular kulübü” görüntüsü alan DÇB içinde kalmak istemediklerini söylüyorlar (Kavkazsky Uzel, 2 Temmuz). 

Çerkesler ve Rusya hükümeti Çerkes Meselesinin gündemini belirlemeye çalışırken DÇB için de mücadele edecekler. Çünkü DÇB’ye egemen olmak kudretli Çerkes diasporasına uzanmak ve hakim olmak anlamına geliyor.

Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel 

Cherkessia.net, 11 Temmuz 2015

****

International Circassian Association’s Closeness to Moscow Backfires

Valery Dzutsev, July 8, 2015

On June 22, the vice president of the International Circassian Association (ICA), Adam Bogus, announced that he was suspending his membership in the organization until its next leadership elections. Bogus, who is from Adygea, also refused to take part in an ICA conference that was held on June 12. A member of the ICA executive committee from Adygea, Khakuz Adam, also suspended his membership in the organization, according to Bogus. Both Circassian leaders cited their disagreements with the policies of the organization’s head, Khauti Sokhrokov, as the reason for their demarche (Facebook.com, June 22). Bogus is also the head of the Circassian organization Adyge Khase, in Adygea, and was quite vocal about Circassian issues around the time of the Sochi Winter Olympics. 

The activities of the ICA, and especially its chairman Sokhrokov, have been marked by scandal, with Circassian activists accusing the organization of complacency and betraying Circassian interests. The formation of the ICA dates back to 1990, when Circassian activists in the Netherlands started the process of gathering Circassian forces. The ICA’s founding conference took place in Nalchik, Kabardino-Balkaria, in May 1991. It is widely believed to be a creation of the Russian security services. The ICA insists that it is legitimate and “the only international organization that expresses the national and cultural interests of Circassians in Russia and abroad” (Intercircass.org, accessed July 8). 

In the run-up to the Sochi Olympics in 2014, the Russian authorities became increasingly concerned about Circassian organizations, and the ICA nearly stopped representing the interests of the Circassians. At the organization’s electoral conference in 2012, Kabardino-Balkaria’s president Arsen Kanokov unexpectedly spoke in favor of Khauti Sokhrokov, who had been a long-time Kabardino-Balkarian government functionary. According to Kanokov, Sokhrokov’s candidacy was “fully acceptable to the administration of the president of the Russian Federation [Vladimir Putin]; Moscow’s envoy to the North Caucasian Federal District, Aleksandr Khloponin; the head of Karachaevo-Cherkessia, Rashid Temrezov; and the head of Adygea, Aslan Tkhakushinov” (Aheku.net, October 21, 2012). 

Kanokov did not explain why a non-governmental organization should receive the blessings of the Russian presidential administration. The majority of Circassian activists were in favor of Vyacheslav Derev of Karachaevo-Cherkessia. Derev is a member of the Russian Federation Council, the upper house of Russia’s parliament, and comes from a prominent Circassian family in Karachaevo-Cherkessia. Many of the conference delegates were so disappointed with the appointment that some even proposed setting up an alternative organization (Kavkazskaya Politika, October 29, 2012). 

The Circassian issue became widely known in the run-up to the Olympics in Sochi, the Black Sea city which used to be part of the Circassian homeland. After the Russian Empire advanced into Circassian territory in the 19th century, the Circassians were en masse forcibly deported to the Ottoman Empire at gun point or killed. An estimated 90 percent of the Circassian population of the area was removed from their historical homeland. Today, the largest Circassian population is not in the North Caucasus, but in Turkey, where the Russians deported the bulk of the population from Circassia. Circassians worldwide have campaigned for Russia to officially recognize its treatment of the Circassians as genocide. The 2014 Olympics in Sochi provided a suitable framework for such a campaign, since the Olympics were organized in historically Circassian territory. However, some Circassian organizations, including the ICA, apparently worked to assuage the Circassians rather than demand concessions from the Russian government. 

In December 2013, ICA president Sokhrokov was on his way to London to counter the activities of the majority of Circassian activists who were calling for a boycott of the Sochi Olympics. Sokhrokov ultimately did not receive a visa from the United Kingdom, but his intention of helping the Russian government to suppress the Circassian topic was in marked contrast to the majority of Circassian activists, who sought to make their plight known to the general public (Aheku.net, December 11, 2013). 

Circassian organizations outside Russia, unhappy with the activities of the ICA, became the primary drivers of change in the organization. Turkish Circassian organizations like KAFFED have threatened to leave the ICA. “The largest Circassian diaspora is in Turkey; it is made up of 5–6 million Circassians,” Bogus told the Kavkazsky Uzel website. “We cannot afford to split, because the existence of the ICA is not possible without the Turkish diaspora.” Bogus said that he favored a “constructive” relationship with the Russian authorities rather than an adversarial one. According to the Adygean activist, the Circassians can achieve progress on pressing issues only in cooperation with the Russian authorities, not through challenging them. However, even the forces loyal to Russia have been disappointed by the ICA. Asker Sokht, of Krasnodar region, spoke in favor of the ICA allowing Circassian organizations with divergent views to participate in the dialogue within the framework of the ICA, but the association ignored such calls. In the end, Sokht withdrew his organization from the ICA. The next electoral conference of the ICA is planned for September 2015 and already now Circassian organizations are expressing skepticism about its future. The ICA is an association of organizations rather than a single organization, but it has repeatedly ignored the wishes of its constituent organizations. Even Russian loyalists among the Circassians say they do not want to remain in the organization, which they say increasingly resembles a “conspiracy club” (Kavkazsky Uzel, July 2). 

With the Circassian question remaining on the political agenda of the Circassians themselves and of the Russian government, the fight over setting the agenda for the future of the ICA will only intensify as control over the organization is the one means of accessing and controlling the powerful Circassian diaspora.