Din tarihsel süreçte hakikati arama aracı olmaktan,ideolojiler ve ideolojilerin ete kemiğe bürünmüş hali olan iktidarlar tarafından'' bazen dışlanarak bazende iktidar güdümüne alınarak'' çıkarılmıştır.
Malum coğrafyada bu türden davranışlardan ziyadesi ile nasibini almıştır.

Her iki davranış tarzı hedeflediği otorite sonucuna ulaşmak için öncelikle,doğal olan toplumun kadim kültürü ile barışık din olgusunu ustaca kendi ideolojisi lehine aşındırır. Bu aşındırma ameliyesi dinin kadim kültürle çatışması,,uyuşmaması şeklinde sahneye konur.

An itibarı ile yaşanan bu senaryonun sahneleniş biçimindeki diyaloglarıdır.Din ile kadim kültür öyle veya böyle çatıştırılırsa bu sonuç kaçınılmaz olur.Sorun ,taşıdığı doğallık hikmeti açısından ,coğrafyanın kadim kütürüne saygılı barışçı bir dinin yeşermesine destekten geçer.
Lakin din veya kültür adına barışı önceleyen söylem ideolojik dayatma aparatından güç alan iktidarların işine gelmez nede olsa dini iktidarları uğruna kullanılabilecek en elverişli aparat her zaman kullanılmıştır.Olan bitenin özeti bizce budur.

Çerkes İslamcıların anavatana ilgilerini biraz zayıf buluyorum. Bildiğim tanıdığım islamcı kimlikte kimselerin anavatandaki dindar camiayla bir bağları yok. Meraklıları oradaki sanat camiasını çok rahat takib edebilirken dindar camianın oradaki dini figürlerle ve din faaliyetleriyle ciddi manada bi-haber olduğunu düşünüyorum.

Bunun nedenleri içinde wahhabilerin oluşturduğu travma olabilir. Yada Türkiyede islamcılığa biraz da türkcülük bulaştığından kaynaklı bir soğukluk olabilir. Mesela SSCB yıkıldığında oradaki din talebini doğal olarak türkiye Çerkesleri doldurmalıydı. Oralı gençler Türkiyeye getirtilerek burada din tedrisi yaptırılmalıydı. İki toplumu kaynaştırma noktasında büyük bir işlevi de olurdu.

Fakat bu fırsattan yararlanılamadı araplar gençlerimizi wahhabi sapmasıyla donatıp anavatana gönderdi ve öyle feci işler yapıldı ki kafkasyanın 11 eylülü desek yeridir. Radikkalliğin gözlerini kör ettiği gençlerimiz acımadan insanımıza aydınlarımıza hatta din alimlerimize kıymaya başladı.
Ne yazıkki Türkiyeli Dindar çerkesler sadece seyretti.
Bu günde yapılacak çok önemli işler var. Bir misal vereyim rusya müftüler birliği başkanı bir kaberdey hatta geçenlerde resmi bir ziyaret için Türkiyedeydi hiçbir yerde haber olmadı. Diyanetin sitesinde tesadüfen gördüm. Başındaki Adıge kalpağı ilgimi çekti haberi okuyunca ismininde Adıge ismi olduğunu görünce araştırdım. Bu adam bize kafkasyalı gençleri gönderebilir. Bu gençler hem din tedris ederler hem iki toplumun irtibatına yarar sağlarlar. Kuran adıgeceye çevrildi şimdilerde tefsir çalışmaları da var. Bu çakışmalar anavatan ve diaspora alimlerinin ortak çalışmalarıyla zenginleştirilebilir.

Stüdyolarda seslendirilerek okumayanların ki her zaman ezici çoğunluktur, istifadesine sunulabilir. Adıgece mevlid var fakat bizim gibi meraklı elitten başkasının bilgisi yok. Gençler seviyor Yusuf islam Sami yusuf tarzı dini müzik yapanları Adıge dilinde bu tür çalışmalar yapmak isteyenler desteklenebilir.
Shanıque Anzorun dini sözlü wuered yada ilahi mi demeli bu konuda bir yarışma düzenlemişti. Bu tür şeyler desteklenebilir. Ama heyhat diaspora dindarları çok dağınık.

Anzor Shanıque wahhabi vandallığının cirit attığı bir coğrafyada zor olanı yani gerçek islamı insanlara anlatan ve Adıge dilini ciddi ölçüde kullanan genç idealist bir fikir ve inanç adamıdır.
Uğradığı saldırıya kurumlarımızın ilgisizliğinin başta gelen nedeni anavatanımızın gerçek gündeminden uzak sadece folklorik ögelerin ilgi alanlarını oluşturması gelmektedir.
Bu saldırı Nalmesin dolicisine yapılsaydı bütün profil resimleri bir gecede doli resmiyle donatılırdı.