“Adıge mak” gazetesinin 100’üncü kuruluş yılı nedeniyle “Adıge Xase” sivil toplumu tarafından bir toplantı düzenlendi.

Toplantı uluslararası alanda tanınan Şevgen Ashad’ın 2022’de yayımladığı “Adıgeler” (Адыгэхэр) adlı iki ciltlik kitabını tanıtmak amacıyla Adıge Xase ofisinde düzenlendi.

Şevgen Ashad’a sosyoloji profesörü Hağur Aytek ile Adıgey pirinç üretimi bilim-teknik merkezi müdürü Hurme Hazret eşlik ettiler. Toplantıya Ashad’ın arkadaşı olan bilim insanları, köyünden gelen yakınları ve çalışmalarını izleyenler katıldılar.

Toplantıyı “Adıge mak” gazetesi baş editör yardımcısı Tev Zamire yönetti. 

Rusya Bilimler Akademisi üyesi, biyoloji profesörü, Rusya Federasyonu bilim çalışanı, Rusya Federasyonu yüksek profesyonel eğitim çalışanı, Krasnodar Kray Emek Kahramanı ve Adıgey’in en üst ödülü “Adıgey’in Onuru” (Адыгеим и Щытхъузехь) adlı madalya sahibi Şevgen Ashad’a ilişkin olarak Adıge TV ve radyo kurumu adına Ançoko İrina ve Ğazıye Biramhan tarafından çekilen bir film gösterildi.

Filmde ünlü bilim insanının sıradan biri olmadığı, karakteri ve yaşamı gözler önüne seriliyor.

Ashad Tevçoj rayonu Birinci Yedepsıkuaye köyünde doğdu, babası ziraat mühendisi idi, bu nedenle tarım enstitüsünü seçmiş olmalı. Kuban Tarım Estitüsü’nü bitirdikten sonra – Moskova yakınındaki - Tulski oblastına atandı ve orada çalıştı. Ardından Rusya Pirinç Üretim ve Araştırma Enstitüsü’nde yüksek lisans eğitimi  yaptı. Sınavını verdikten sonra bir yıl içinde doktora tezini de verdi. Yüksek lisans ve doktora tezlerini çeltik (pirinç) üzerine verdi.

Ashad yıllardır Kuban Tarım Enstitüsü’nde ders veriyor ve bilimsel çalışmalarını sürdürüyor. Biyoloji ve tarım kimyası konulu çok sayıda bilimsel çalışması var, bazıları monografi, bazıları da  yüksek okullarda okutulan ders kitapları niteliğinde. Şevgen Ashad tarım dünyasınca tanınan biri. Ancak tarım bilimi ile sınırlı çalışmalarda bulunan biri değil, tarihle de ilgileniyor ve tarih konulu büyük çalışmaları da var, usta bir gazeteci, zeki ve yetenekli biri. 

2014’de tarım bilimleri alanında Rusya Akademisi akademisyeni oldu. Anımsatalım, bugün Adıgey’de akademik unvanı taşıyan tek kişi Şevgen Ashad’dır. Bu arada birçok alanda bilimsel çalışmalarda bulundu, bazılarını geliştirmeyi hâlâ sürdürüyor: Pirinç-çeltik üretimi alanında Rusya Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nde çalışıyor, 2002 yılından beri İ.T. Trubiliş Tarım Enstitüsü’nde Tarım Kimyası Kürsüsü Başkanı.

Bilim insanlarınca belirtildiğine göre, gübre (чIыгъэшIу) kullanımı teorisi ve o alandaki çalışmalarda önemli katkıları oldu, daha önce bilinmeyen agro biokimya teorisini ortaya koydu. Bilim insanının çalışmalarına Rusya bilim fonları katkılarda bulundular. 10 patenti var. Tarım kimyası ve toprak bilimi ile ilgili olarak yüksek okullarda okutulan ders ve yardımcu ders kitaplarının yazarıdır. Bilim insanının çalışmaları, bilimsel araştırmalarda 1593 kez kaynak olarak gösterildi.

Daha yukarıda değindiğimiz gibi, Rusya Federasyonu Tarım Bakanlığınca benimsenen ve okullarda okutulan çok sayıda ders kitabı var. 

Bilim insanının başarıları Krasnodar Kray ve Adıgey’de birçok kez dile getirildi. “Krasnodar Kray’daki büyük başarıları” nedeniyle I’inci, II’nci ve III’üncü derece madalyalar ile  “Adıgey’in Onur Ödülü” madalyasını aldı.

Bu arada bilimsel çalışmalar yanında gazetecilik-yazarlıkla ilgili alanlarda da çalışıyor. Tarım bilimi alanındaki çalışmalarını saymasak bile, sadece “Adıgelerin Toprağı” (Адыгэмэ ячIыгу) adlı kitabı, yazarının adının Adıgelerin tarihinde yer alması için yeterli sayılacak nitelikte. Bin üzeri sayfadan oluşan bu kitabı 1996’da yayımladı. Bu kitap ulusal tarih açısından önemlidir ve büyük bir çalışmanın ürünüdür.

Yeni yayımladığı iki ciltlik “Adıgeler” adlı kitabı en sonuncu kitabıdır. Şevgen Ashad kitabı için 30 yıl çalıştı. Kitabın ilk sayfalarını 1992 yılında yazmaya başladı. Asıl işi yanında Adıge tarihi ile de ilgileniyor, ulaştığı yazıları derlemeye,  arşivlerden toplamaya başladı. Yayın konusundan hoşlanmayan, kalemiyle çalışan ve yazan bilim insanı on yıllar boyunca topladığı belgeleri ve el yazmalarını bölüm bölüm istifleyerek sekiz valizde biriktirmişti.

Kitabı düzenlemeye çalışırken, derlediği bazı parçaları gazete ve dergilerde yayımladı, ardından bir düzene konmuş ve ansiklopedi biçimi verilmiş iki koca kitap yayımladı. Adıgelerin türeyişi, yayılmış oldukları yerler, o yerlerden başlayarak, günümüze değin uzanan bir tarih süreci  bu iki kitapta anlatılıyor.

“Adıgeler” adlı bu iki koca ciltlik kitabın tarım bilimi üzerine çalışan ünlü bir bilim insanı tarafından yazılmış olması gerçekten şaşırtıcı. 

“Bir konuda yetenekli olan birinin başka konularda da YETENEĞİ olur” deyimi doğru olmalı. Bunu Şevgen Ashad için tartışmasız söyleyebiliriz. Adıgeleri kaygılandıran sorunların karşılıkları, yanıtları kitapta veriliyor. Adıgeler niçin birbirlerinden kopup savruldular, falaketin temelinde  ne olabilir? Bu soruların ve daha başka soruların yanıtları kitaptadır.

İki saat üzeri süren haçeş (misafir odası) toplantısında tanınmış çok sayıda kişi söz aldı ve birer konuşma yaptı. Konuşmacılar değişik konulara değindiler, özlü ve bilgece sözler söylediler. Bu kişiler arasında sosyoloji profesörü Hağur Aytek, AC Sosyal Bilimşer Araştırma Enstitüsü Müdürü Lıuj Adam, Adıge Xase Başkanı Lımışeko Ramazan, bilim insanları Hurme Hazret, Kuyeko Asfar, Peneşu Askerbıy, Perenıko Kazbek ve Aşıne Yunıs da bulunuyordu.

Liuj Adam kitabın büyük bir çalışma ürünü ciddi bir kitap olduğunu, yeterli ve Adıgeler adına ebedi bir anut değerinde olduğunu, Ashad’ın bu konuda amacına ulaşmış olduğunu söyledi.

Lımışeko Ramazan kitabın çok değerli olduğunu, büyük küçük herkese hitap ettiğini belirtti. Haçeş toplantısında Şevgen Ashad’ın “Adıgeler” kitabına AC Devlet ödülü verilmesi için Adıge Xase’nin girişimde bulunması kararı alındı. Ayrıca Maykop’taki caddelerden birine de Şevgen Ashad adının verilmesi istendi. 

Adıge ulusunun geçmişini araştırıp yazmanın kolay bir şey olamayacağı, bu büyük görevi yazarın övgüye layık bir biçimde başardığı konuşmacılar tarafından belirtildi, Adıge ulusunu anlatan, ulusa değer veren bir yapıtın söz konusu olduğu ve Ashad’ın kitabının ülke tarihi içinde geniş bir yer tutacağı görüşünün altı çizildi, yazara “teşekkür” edildi, çalışmasının büyük bir değer taşıdığı ve büyük bir övgüye değer olduğu noktasında bir mütabakat sağlandı.

ÇARE Fatim, Adıge mak, 27 Nisan 2023

Kaynak:https://adygvoice.ru/2023/04/27/%d1%85%d0%b0%d1%81%d1%8d%d0%bc-%d1%89%d0%b0%d0%b3%d1%8a%d1%8d%d1%88i%d1%83%d0%b0%d0%b3%d1%8a/?fbclid=IwAR3JYzl67EoJOMU1piS1b474-p6LMCCi3o6K6jka3WK33qmfc9Gh-epUo84

Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız

Cherkessia.net, 28 Nisan 2023