Adıge Mak, 21 Şubat 2019 Ğonejıko Setenay

Negaptle Askerbiy, Çerkes halkının köklerini, tarihsel yolculuğunu anlattığı filmler çekiyor. Bu çalışmaları ilgiyle karşılanıyor, değer veriliyor. Filmleri ile Çerkes halkının müstesna yaşamına gençlerin ilgisini yeniden çekmeye çalışıyor, yaşlıların ise bunu hatırlamasını sağlıyor.  

Yönetmen Negaptle Askerbiy

Zihinsel içerikli filmler çeken yönetmen, Türkiye Çerkeslerinin davetlisi idi. Filmlerini oradaki Çerkeslere gösterme imkanı buldu. Türkiye'deki Çerkes derneklerinin temsilcileri bu filmlerin gösteriminde ön ayak oldular..

Negaptle Askerbiy, Türkiye'de bulunduğu günleri Adıge Mak'e anlattı. Öncelikle bu buluşmanın kotarılmasında emeği geçenlerin isimlerini söyleyerek onlara teşekkür etti.

İstanbul'da ki Khase'nin başkanı olan Şogen Ümit Dinçer,  Kaffed'den Kuşha Doğan, Çerkeslerin emektar insanı Yaşar Nogay, yine Türkiye'den vatana dönmüş olan değerli Çetao İbrahim ona bu konuda yardım edenler arasındaydı.

Askerbiy, geçtiğimiz yıllarda art arda çektiği filmlerini Türkiye'deki Çerkeslerin beğenisine sundu. ''Çerkesya'' ''Çerkesya-Dönüş'' ''Çerkesya-Gelenekler'' '' Çerkesya-Gurbet'' ''Çerkes Kadını'' filmlerinden kısa gösterimler ve  Şağdiy (Çerkes Atının Öyküsü) filminin tamamını seyretme olanağı buldular.,

Türkçe alt yazılı olarak gösterimler yapılması, Çerkesceye vakıf olmayanlarında rahatlıkla anlamalarını sağladı.

N.Askerbiy: 2 Şubatta İstanbul'daydım. İlk akşam Anadolu yakasındaki dernekte (İKKD) film gösterimi oldu. İkinci akşam Avrupa yakasındaki bir salonda gösterim yaptık. Üçüncü akşam Adana'ya uçtum.

Sonrasında Maraş, Kayseri, Ankara, Bursa'da gösterimler yapıldı. Gösterim yapılan yerlerde yoğun ilgi oldu, salonlar doldu. Gösterimlerin sonunda seyirciler filmler hakkında konuştular. Çerkesler seyrettikleri filmlerin onlara hissettirdiği duyguları hem birbirleriyle hemde yönetmen Askerbiy ile samimiyetle paylaştılar.  

N. Askerbiy: Çerkes halkınının değerlerini korumak, gençlerin köklerine bağlı, onlara değer veren, kültür ve geleneklere tutunmuş olmaları içindi daha çok bu çalışma. Onlara vatanlarının nereden çıktığını anlatmaya çalıştım. Birbirimizi kaybetmemizin olası olduğunu, tek bir vatanda yaşamamızın ne büyük güç olabileceğini anlamalarını istedim.''

Negaptle Askerbiy'in mesleği yönetmenlik değil, bununla ilgili bir okulda okumadı. Ancak  aldığı iyi bir eğitimin yanı sıra, halkına karşı duyduğu minnet ve sorumluluk duygusu ona bu olanağı verdi. 

Film yapımcıları ve profesyoneller şu konuda hem fikir; hayatın bize sunduğu değerleri içselleştirmek için Negaptle'nin filmlerini izlemek gerek. Onun filmlerini izleyip düşündüğümüzde, tarihle yüzleşeceğimiz pek çok şeyi görebiliriz.

N. Askerbiy: İlk filmimi 2007 yılında çektim. İkincisinde, Çerkes halkını müstesna kılan yaşam kodlarını yani geleneklerini işlediğim filmi çektim. Üçüncü filmim olan Çerkesya-Gurbet filmini çekerken tanınmış gürcü rejisör Vahtang Mikeladze ile çalıştım. Onunla çalışırken edindiğim tecrübeyi özellikle belirtmem gerekir. Film çekerken önemsemem gereken başat konuları bana aktarabilmiş bir yönetmendir.

Negaple Askerbiy bugünlerde bir animasyon filmi çekmek için çalışıyor. Çerkes masallarının, eski sözlerinin bugüne kadar gelen anlatılarını konu eden senaryo hazır. Film için karakter çizimleri bitince seslendirmesi eklenecek ve animasyon hazır olacak. Birbirini takip eden periyotlarda çekilecek seri animasyon filmleri Çerkesce olarak yayınlanacak.

Çevirenin notu: Neğaptle Askerbiy, Prodüktör, Yönetmen ve Senarist.1954 yılında Adıgey'in Hodz köyünde doğdu. Varonej şehrinde makina mühendisliği okudu. 1975 yılında mezun oldu. 2007 yılında ilk belgesel filmi Çerkesya'yı çekti. 2009'da Çerkesya-Gelenekler, 2011'de Çerkesya-Gurbet, 2013'te Çerkesya-Dönüş, 2015'te Çerkes Kadını ve 2018'de ''Şağdıy'' adlı belgesel filmlerini çekti. Filmleri Moskova, Petersburg, Krasnodar, Nalçık, Çerkesk ve Maykop'ta gösterildi. Rusya Federasyonu Filmciler Birliği üyesidir.

Toplam 6 Film'in DVD leri (İKKD) İstanbul Kafkas Kültür Derneği'nden temin edilebilir. İrtibat tlf: 0216 651 00 88

Yazının orijnal  başlığı: (Осэшхо къафашIыгъ) ''Büyük Değer Verdiler'' 

Çeviri: Kube Nurhan Fidan

Cherkessia.net, 24 Şubat 2019

***

Осэшхо къафашIыгъ

Нэгъэплъэ Аскэрбый адыгэхэм, лъэпкъэу къызыхэкIыгъэм, тарихъэу къыкIугъэм яхьылIагъэу кино тырехы. ИIофшIа­гъэ­хэм цIыфхэм лъытэныгъэ къафашIы, шэн-хэбзэ дахэу адыгэхэм зэрахьэщтыгъэхэр къащегъэлъагъо, ныбжьыкIэгум ахэм зафикъудыиным, зыныбжь хэкIотагъэм ыгу къыгъэкIыжьыным фещэх.

Гупшысэ куухэр зыхэлъхэ фильмэхэр тезыхырэ режиссерыр тилъэпкъэгъухэу Тыркуем щыпсэухэрэм рагъэблэгъагъ ыкIи иIофшIагъэхэр IэкIыбым щыIэ адыгэхэм аригъэлъэгъу­гъэх. Тыркуем щыIэ Адыгэ ха­сэхэм ялIыкIохэр Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъугъэх.

Тыркуем зыщэIэм Нэгъа­плъэм гупшысэу ышIыгъэхэмкIэ «Адыгэ макъэм» къыдэгощагъ. Пстэуми апэу игущыIэ къызэрэригъэжьагъэр Iофтхьабзэр зэхэщагъэ хъунымкIэ IэпыIэгъу къыфэхъугъэхэм ацIэ къыриIоныр, ахэм зэрафэразэр къыхигъэщыныр ары. Стамбул дэт Адыгэ Хасэм ипащэу Шэу­джэн Умид, КАФФЕД-м хэтэу Къушъхьэ Догъан, илъэсыбэм зыщыщ адыгэ лъэпкъым ыцIэ дахэкIэ зыгъэIугъэ Нэгъой Яшар Iофтхьабзэр Тыркуем щырекIо­кIыным иамалхэр зэрахьагъэх. КАФФЕД-м ипащэу Хьагъундэ­­къо Яшар джащ фэдэу иIа­хьышIу хишIыхьагъ. Тыр­куем къи­кIыжьи ихэкужъ къэзыгъэзэ­жьы­гъэ Чэтэо Ибрахьимэ Адыге­им IэпыIэгъу къыщы­фэ­хъугъ.

Нэгъэплъэ Аскэрбый илъэс зэкIэлъыкIохэм Iоф зыдишIэ­гъэ фильмхэр IэкIыбым щы­Iэхэ тилъэпкъэгъухэм уасэ къа­фашIын амал яIагъ. «Черкесия», «Черкесия. Хабзэ», «Чер­кесия. Чужбина», «Чер­кесия. Возвращение», «Черкешенка» зыфиIохэрэм ащыщхэ пычыгъохэм, «Шагди» зэрэ­псаоу яплъыгъэх. ТыркубзэкIэ къызэрэкIатхэрэм ишIуагъэкIэ, адыгабзэр икъоу зымышIэхэрэри пэрыохъу ямыIэу еплъынхэ алъэкIыгъ.

— Мазаем и 2-м Стамбул сыщыIагъ, — къытфеIуатэ Ас­кэрбый. — Апэрэ пчыхьэм Азиатскэ лъэныкъом тет Адыгэ Хасэм фильмхэм щяплъыгъэх. ЯтIонэрэ пчыхьэм Европэ лъэ­ныкъом щыIэхэ кинотеатрэхэм ащыщ къыщыдгъэлъэгъуагъ. Ящэнэрэ мафэм къалэу Адана сыбыбыгъ.

Нэужым къалэхэу Мараш, Къайсэр, Анкара, Бурса Нэ­гъаплъэм къыкIухьагъэх. ТыдэкIи тIысыпIэ лые щымыIэжьэу цIыфхэр къыщызэрэугъоищтыгъэх. Фильмхэм зяплъыхэхэ нэуж зэдэгущыIэгъухэр ашIыщтыгъэх. Тилъэпкъэгъухэм алъэ­гъугъэм гупшысэхэу аригъэшIыгъэхэр къыраIотыкIыщтыгъэх, ядунэееплъыкIэкIэ режиссерым дэгуащэщтыгъэх.

— Адыгэ лъэпкъыр къэтыухъумэныр, ныбжьыкIэхэр къы­зы­хэкIыгъэм уасэ фашIыным, якультурэ, яшэн-хабзэ ашIэнхэм фэщэгъэнхэр ары анахьэу Iоф­тхьабзэм мэхьанэу иIагъэр, — къеIуатэ Аскэрбый. — Яхэку къызэряжэрэр агурызгъэIоным ыуж ситыгъ. ТызэшIокIодыным ищынагъо зэрэщыIэр, зы хэку тыщыпсэуным кIочIэ ин зэриIэр зэхязгъэшIэным сыпылъыгъ.

Нэгъэплъэ Аскэрбый ре­жиссер сэнэхьат иIэп, фильмэ техыным феджагъэп, ау гъэсэныгъэ дэгъоу ыгъотыгъэм ыкIи лъэпкъым шIулъэгъоу фыриIэм ащ фэдэ амал къыраты. Телефильмхэм ягъэуцун фэIазэхэ цIыфхэм зэралъытэрэмкIэ, щы­Iэныгъэм анахь уасэ щызиIэр къыбгурыIоным пае ащ тыри­хыгъэхэм уяплъын фае. Мыщ иIофшIагъэхэм узыгъэгупшысэн, тарихъыр нэгум къыкIэзыгъэуцон чIыпIабэ ахэт.

— 2007-рэ илъэсым апэрэ фильмэу тесхыгъэр къыдэкIыгъ, — къытфеIуатэ Аскэрбый. —Нэужым адыгэхэр цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэзыгъэщыхэрэ шэн-хэбзэ дахэхэу ахэлъхэм афэгъэхьыгъэ фильмэ къыдэзгъэкIыгъ. Ящэнэрэ IофшIагъэу «Черкесия. Чужбина» зыфиIорэр тесхы зэхъум, Грузием щыщ режиссер цIэрыIоу Вахтанг Микеладзе Iоф дэсшIагъ. Ащ бэмэ сызэрафигъэсагъэр къыхэзгъэщы сшIоигъу. Анахьэу сынаIэ зытезгъэтын фэе лъэныкъохэр къыс­фигъэнэфагъэх, опытэу IэкIэ­лъымкIэ къыздэгощагъ.

Мы уахътэм Нэгъэплъэ Ас­кэрбый анимационнэ фильм тырихынэу пылъ. Адыгэ пшысэу, таурыхъыжъэу къыднэсы­жьыгъэхэм атехыгъэу ар гъэ­псыгъэщт, сценариер тхыгъахэ. СурэтышIым персонажхэр къызишIхэкIэ, макъэ кIагъэуцощт, нэужым анимациер ашIыщт. Къыхэгъэщыгъэн фае серие зэкIэлъыкIоу техыгъэ фильмэр адыгабзэкIэ къызэрэдэкIыщтыр.

Гъонэжьыкъо Сэтэнай.