22 Ocak 2016- Naima Neflyaşeva, Kavkaz-uzel

Rusya- Türkiye krizinin sonuçlarından biri, Adıgey'de Türkiye'den gelmiş olan Çerkeslere oturma izinlerinin verilmemesi, aynı şekilde Kabardey Balkar Cumhuriyetinde 30'a yakın repatriantın oturma izinlerinin yenilenmemesi ve aynı sebeplerden sınır dışı edilmesi tehlikesiyle baskı altına alınması gibi şeyler yaşandı.

N.Neflyaşeva:Tarihçi, Afrika bölgesi araştırmaları ve Sivilizasyon Enstitüsü akademisyeni,K.Uzel haber portalda köşe yazarı.

Bu çerçevede doğal olarak Suriye'den gelen Çerkeslerin durumları da tekrar medya gündemine geldi. Onlar hakkında ise, bu insanlar vatana dönmek için mi, yoksa Avrupa’ya gitmek için mi, Suriye’yi terk ediyorlar soruları da gündeme geldi. Bizde özellikle bu konuyu biraz mercek altına almak istedik.

Rakamlara bakınca 2012-2013 döneminde Adıgey, KBC ve KÇC ne 3000’e yakın Suriyeli’nin geldiğini, bu gelenlerden de 1000'e yakın kişinin ise Rusya’dan ayrıldığını görüyoruz. Bu giden insanlarında çoğunlukla İsveç ve Norveç'e gittikleri bilgisi veriliyor. 

Peki neden böyle oldu, bunun sebepleri nelerdi?

Bu kişilerin, geldiklerinde karşılaştıkları ikame, iaşe, eğitim vs sorunları hakkında devletten genel koordinasyon dışında bir yardım alamadıklarını, bu sorumlulukların bölge halkına, o bölgede faaliyet gösteren STK lara ve yerel iş adamlarının sırtına yüklendiğini görüyoruz. Adıgey’e yerleşenlerin daha uygun imkanlara sahip olabildiğini, ücretsiz sağlık hizmetleri ücretsiz dil eğitimi gibi konularda ise, Adıgey ve Kabardey Balkar’a yerleşenlerin daha şanslı oldukları  bilgilerini almaktayız.

Diğer taraftan devlet vasıtası ile gelebilmeleri için kişi başına alınan vize ve oturum ücretleri, gelen bu ailelerin 4-6 kişiye ulaşabildiğini hesap edersek bu insanlara ayrıca bir yük oluşturmuştur. Gelebilmiş olanlar da, 3 aylık vize ile gelmiş olup bu üç ay içinde tüm oturum vb izinlerini kendileri halletmiş olmaları gerekmekte, bu süre içinde işlerini halledememiş olanlar ise, Suriye'ye geri gönderilip, tekrardan sıfırdan başlama tehlikesiyle karşı karşıya bırakılmışlardır.

Her türlü yaşam şartlarının imkansız hale geldiği bazı şehirleri IŞİD tarafındn kuşatılmış, tüm kamu hizmetlerinin sıfırlandığı bir bölgede bu insanların oraya tekrar dönüp yeniden vize almasının ne kadar zor olacağını sanırım tahmin edebiliyorsunuzdur. Her ne kadar bu gelen insanlara gerek kamudan, gerekse STK'lardan bir takım maddi katkılar olsa bile maddi imkanlarının yetersiz olması belki de en önemli sorunları olmuştur.

Diğer taraftan, benzer durumda Ukrayna’dan gelen mültecilere Güney Federal bölgelerde Stavropol bölgesinde kamu tarafından gösterilen ilgi ve sunulan imkanları, Suriye’li Çerkeslere yapılan tavırla kıyaslayacak olursak, gerçekten de devletin onlara yaklaşımlarının maalesef hiçte dostça olmadığını görmekteyiz.

Aldığımız bilgilere göre, demografik yapılarını güçlendirmiş, imkanları daha geniş ve refah olan Avrupa ülkelerinin de  bu insanları ülkelerine davet ettiklerini görüyoruz. Alınan bilgilere göre İsveç ve Danimarka'dan görevli olarak Suriye’ye gidip, bu insanları ülkelerine davet edip, onlara ücretsiz ikamet, iaşe verileceği ve iş imkanı ve eğitim vaatlerini içeren mektuplar bile dağıtılmıştır. 

Bölgede içinde bulundukları perişan durumu, bırakın kendilerini, çocuklarının güvenliğinden geleceğinden endişe duyan bu insanlar için bu tür davetlerin ne anlama geldiğini sanırım tahmin edebiliyorsunuzdur.

Diğer taraftan Rusya’nın son dönemde yaşadığı ekonomik kriz ve kendi halkının durumuna bakacak olursak, resmi kaynaklara göre Rusya yı terkedenlerin sayısının 2 milyonu aştığını görüyoruz. USA resmi istatistiklerine göre 2015 yılında Rusya’dan Amerika’ya Greenkart için başvuranların sayısı 265.000,  2014 yılı içinde ise USA'ya eğitim ve yaşam için Amerika'ya vize alanların sayısı ise 245.000 kişiye ulaşmıştır.

Bu verilere göre sadece 2014’ün Ocak-Ağustos döneminde, Amerika’ya gidenlerin sayısı 203.659 kişidir. Bu gidenlerin de iyi eğitim almış ve maddi durumları bu göçü kaldırabilecek seviyede insanlar olduğunu da lütfen unutmayalım.

Verilere göre, giden kişilerin sayı olarak genelde öğrencilerden, gençlerden, bulundukları yaşadıkları yerlerde öğrenimlerini bitirip iş bulamamış kişilerden olduğunu görüyoruz.

İşte bu şartlar altında, 2013-2104 yılında Avrupa ile kıyaslanamayacak şartlarda olan Adıgey’e gelmişler, ancak 2015 yılında ise bunlardan Rusya’yı terk edenlerin sayısı artmıştır. Bu zorlu imkanlar ölçüsünde bile Adıgey, KBC ve KÇC de yerleşenlere bölge halkının ve kuruluşların çabalarıyla hiç birisi kaçak durumuna düşürülmemiş, onlara ikame iaşe ve eğitim imkanları sağlanabilmiştir.

Suriyeli Çerkeslerin adaptasyon konusuna gelirsek, geçtiğimiz yüzyılda Kafkasya’dan göç ettiklerinde, Osmanlı’ya yerleşmelerinde ki sosyolojik yapılarına bakacak olursak günümüzde gelen bu insanların çok daha şanslı insanlar olduğu açıktır. Çünkü bu insanlar, Suriye’de çoğunluğu iyi bir eğitim almış içlerinde doktor, mühendis, mimarlar olup belirli kariyer yapmış insanlar çoğunluktadır.

Bu gün için Rusya’da bahsettiğimiz Çerkes bölgelerine gelip bir süre sonrada Rusya’dan ayrılmış kişilerin oranı gelenlere göre %40 civarındadır. Bu olayın aslında bölge halkına psikolojik, kültürel ve sosyolojik açıdan büyük bir yara açıp açmadığını belki de zaman gösterecek. Belki de bu olay, Çerkesler arasında mental olarak, kültürel olarak, olumsuz etkilere, çöküşlere de sebep verebilecektir.

Çerkes mitolojisinde ilk çiftçi ve bereket tanrısı olarak bilinen Thağaleç figürü vardır.

Thağaleç dünyadan ayrılırken gelecekte halkını besleyecek 3 tohum bırakır. Gelecekte sürekli olarak kendilerinin de bu şekilde ellerinde tohumları saklamalarını, onları harcamamalarını tembih eder. Eğer bunu yapmazlarsa da yok olacaklarını söyler.

Aslında Tahağaleç’in korktuğu bu buğday tanelerinin kalmaması, açlık değil, halkının içindeki metanetin, umutların, iç özgürlüklerinin son bulmasıydı.

Thağaleç in bıraktığı bu tohumlar, bu halkın elinde yabancı topraklarda da yetişip fidan verecek mi, yoksa ekildikleri yerlerde tutmayıp, çürüyüp yok mu olacaklar? 

Bunu zaman gösterecek.

Kaynak  : http://www.kavkaz-uzel.ru/blogs/1927/posts/23628

Çeviri     :  Кушу Ф.

Cherkessia.net, 23 Ocak 2016

****

И вместе уже не сойтись?

Северный Кавказ сквозь столетия. Наима Нефляшева

22 января 2016

Одно из последствий кризиса российско-турецких отношений -  случаи отказа в Адыгее в разрешении на временное проживание черкесам из Турции, а также угроза депортации почти 30 черкесов-репатриантов в КБР. На этом фоне проблематика сирийских черкесов снова появляется в СМИ, на этот раз -  с новыми акцентами.  «Почему сирийские черкесы, едва обретя свою родину, покидают ее, предпочитая страны Европы?» – задаются вопросом журналисты и аналитики, имея в виду действительно внушительный отток сирийских черкесов, даже  получивших правовой статус РВП или ВНЖ, из РФ.  Попробуем разобраться в ситуации.

В 2012-2013 гг. в Адыгею, КБР и КЧР приехало около 3000 тыс. сирийских черкесов, в течение 2014-2015 гг. чуть менее тысячи человек уехали в страны Европы, особенно в Швецию, Германию, Норвегию. Почему так случилось?

Государство не оказало им никакой поддержки, кроме организационной, в плане получения правового статуса, жилья, трудоустройства. Обучение русскому языку, поиски жилья и работы, покупка лекарств, обустройство детей в школах и детских садах – все это легко на плечи обычных людей, общественных организаций и местных бизнесменов. Справедливости ради надо сказать, что ситуация в Адыгее была более комфортной – здесь репатрианты из Сирии получили возможность бесплатной медицинской помощи, бесплатного обучения русскому языку, в КБР и Адыгее студенты – бюджетные места для обучения. Однако визовый режим, несмотря на официальные обращения общественников, так и не был смягчен – оставались высокими визовые платежи, иногда неподъемные для семей из 4-6 человек.

Уже по прибытии в РФ получение статуса РВП и ВНЖ требовало массы справок, в частности, и таких, срок действия которых в РФ составлял 3 месяца. В случае, если республиканские управления ФМС не успевали в течение трех месяцев рассмотреть  документы, многим сирийским репатриантам приходилось снова выезжать в Сирию для получения новых справок. В условиях все нарастающей войны в Сирии это становилось все труднее, тем более что и городах, подконтрольных ССА или ИГИЛ (запрещена в РФ), перестали действовать государственные структуры. Финансовое положение сирийских черкесов было крайне сложным, и даже регулярная помощь активистов и общественных организаций, отчисления бюджетников,  марафоны и т.д., не могли существенно выправить эту ситуацию.

Не способствовал и информационный фон, на котором "сирийцы" въезжали в Россию - если по отношению к ним он был, мягко скажем, неоднозначным, а иногда и прямо недружественным, то по отношению к беженцам из Украины, которых в то же самое время принимали в ЮФО и СКФО, абсолютно комплиментарным и благоприятным. 

На этом фоне в странах Европы, заинтересованных в демографическом усилении, в притоке здорового населения,  активно действовали структуры, которые  выявляли многодетные семьи и усиленно приглашали их в страны Европы, обещая бесплатное жилье, трудоустройство, правовой статус, социальную помощь.

По информации источников, близких к сирийским черкесам, я знаю, что практически все черкесы из Сирии, проживающие в Адыгее, получили такие письма. Особенно активны были представители Швеции и Канады. Многие поддались таким приглашениям, и думаю, никто не посмеет «бросить камень», осуждая  людей, уехавших от прозябания и бесперспективности. У многих  на были руках маленькие дети и старики, помнящие еще перемещения с Голан и достаточно натерпевшиеся от войн.

Эти процессы были усилены на фоне  экономического  кризиса, растущей безработицы в регионах. Что говорить о сирийских черкесах, если по данным Министерства иностранных дел РФ количество россиян, постоянно проживающих за границей, уже превысило 2 млн.?

Для статистики – по данным госдепартамента США, в 2015 году около 265 тыс. россиян подали заявку на получение грин-карты,  а в течение 2014 года примерно 245 тыс. российских граждан получили визы, позволяющие им временно работать или проходить обучение в США. С января по август 2014 г. из России эмигрировало 203 659 человек. И это самые образованные и предприимчивые люди.

Особенно уязвимой для таких призывов оказалась молодежь, студенчество, их правовой статус, определяемый  студенческой визой, не давал им возможности трудоустройства, что обрекало их на прозябание; постоянно рассчитывать на сбор средств среди людей и отчисления местных бизнесменов они не могли.

Тем не менее, даже и при таких обстоятельствах, большого оттока в Европу не было в 2013-2014 гг., он усилился лишь в 2015 г. в связи с экономическим кризисом. Многие из выехавших возвращаются в Адыгею, категорически не принимая европейский дискурс воспитания детей, особенно в части гендерного воспитания.

Те же, кто остался жить в Адыгее, КБР и КЧР,  при всех сложностях, нашли работу, быстро выучили или учат русский язык, все они имеют правовой статус, и ни один человек не находится в России нелегально.

Относительно безболезненной адаптации сирийских черкесов на родине способствуют многие факторы, в том числе и наработанный исторический опыт адаптации черкесов в других странах со времен средневекового военного отходничества в Османскую империю, Речь Посполитую и Россию. В новейшее время те же самые сирийские черкесы успешно работали и делали карьеры врачей, менеджеров, инженеров за пределами Сирии на большом Ближнем Востоке.

Отток сирийских черкесов (почти 40% приехваших) из России - по большому, несиюминутному, счету, это цивилизационная трагедия и боль. Окажется ли географический дрейф черкесов друг от друга дрейфом культурным, ментальным, психологическим, приведет ли к необратимым культурным разломам  – покажет время…

В черкесской мифологии есть такой мощный персонаж, Тхагаледж, могучий старец, бог плодородия и первый пахарь. Уходя в иной мир, он оставляет нартам просо, три зернышка которого способны накормить весь народ. Он завещает нартам зорко хранить зернышки, иначе все люди погибнут. Не о насыщении утробы беспокоился Тхагаледж, а о сохранении силы духа и внутренней свободы..

Взойдут ли семена Тхагаледжа  или развеются по миру, давая всходы в чужих землях, для чужих стран и народов