Karakter boyutu :
Tsıpıne Aslan’ı Kim Öldürdü ve Davasını Kim Sürdürüyor?
01 Nisan 2020 Çarşamba Saat 11:10
Çerkeslerin (Adıgelerin) geleneksel maskeleriyle ilgili hikayemize Adıgey’den gelen rahatsız edici haberlerle başladık: Adıgey Çerkesleri özellikle son zamanlarda pagan dönemi köklerini neredeyse kaybettiklerini fark etmeye başladı.
Artık bol hasat için, kurban kesilmiyor,fedakarlıklar yapılmıyor, yağmura neden olan ritüeller gerçekleştirilmiyor, düğünlerde "keçi ritüeli" (ажэгъаф) pek çok tuhaflık ve oyunla neşelendirmiyor… Ancak bugün hala eski halk geleneklerin sadece anılarda değil, yaşayan bir canlanma süreci olarak, favori bir neden ve meslek olarak edinen insanlar vardır. Kabardey Balkar’dan kalıtsal folklorist Tsıpıne ailesinden bahsediyoruz. Ne yazık ki, neredeyse 10 yıldır, kıdemli Tsıpıne Aslan hayatta değil. 29 Aralık 2010'da 51 yaşındaki Tsıpıne Aslan, Çegem ilçesi Shalushka köyüne araba ile gelen iki kişi tarafından evinden çağrıldı. Saldırganlar Tsıpıne’nin kafasına silahla iki el ateş ederek vurdular. Bilim adamı olay yerinde can verdi.
Tsıpıne Aslan, filoloji bilimleri doktoru, Profesör, Kabardey Balkar Cumhuriyeti (KBC) bilim onur üyesi, Çerkes (Adıge) Uluslararası Bilimler Akademisi Tarihsel ve Filoloji Disiplinleri Akademik Sekreteri. "Çerkeslerin Mito-Epik Gelenekleri" konulu doktora tezi.
Kabardey-Balkar Beşeri Araştırmalar Enstitüsü Çerkes folkloru bölüm başkanı, Kabardey-Balkar devlet Üniversitesi akademisyeni.
2008 yılında Tsıpıne, Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi'nin Kuzey Kafkasya edebiyat ve folklor bölümü ve bu bölümde Adıge Kültür Merkezi'nin organizasyonunu gerçekleştirdi. Ayrıca arıcılıkla da uğraştı.
Çerkes folklorunun koleksiyoncusu ve Çerkeslerin (Adıgelerin) gelenek ve göreneklerinin popülerleştiricisi olarak biliniyordu. Tsıpıne Aslan, Çerkes kültürünün ve geleneklerinin yeniden doğuşuna katılan birkaç kişiden biriydi.
Nalçik'te sık sık Çerkes folklorü festivalleri düzenleyerek, radikaller tarafından öldürülmesinin nedeni olan geleneksel Çerkes değerlerini tanıtıyordu.
Şimdi, baba Tsıpıne’nin davasını, en büyük oğlu İdar Tsıpıne devam ettiriyor.
İdar Tsıpıne, henüz okul çağındayken, Kabardey Balkar’da hukuk veya ekonomi eğitimi çok popüler olarak tercih edilirken, o folkloru seçti. Kabardey-Balkar Devlet Üniversitesi Filoloji Enstitüsü'nün Kabardey dili bölümünden mezun oldu. Kabardey-Balkar Beşeri Araştırmalar Enstitüsü’nde yüksek lisans yaptı. Çerkes mitolojisi ve destanında sanatsal bir çatışma olan tezini savundu.
İdar tezini verdikten yaklaşık bir yıl sonra, Tsıpıne ailesinin geleneksel işi olan arıcılıkla uğraştı. Küçük kardeşi Özdemir’e arı kovanları ile ilgili yardım etti. Genç bilim adamı düğün kutlamaları da dahil olmak üzere geleneksel Adıge kültürünün tanıtımı üzerine bir irade ortaya koydu.
İdar, bugün Kabardey düğünlerinin çoğunun oldukça sıkıcı bir olay olduğunu düşünüyor. Kafkas halklarının Avrupa geleneklerine yabancı olan moa akımlarının peşinde, akrabalık bağlarıyla bir araya gelen iki ailenin ana kutlaması basmakalıp ve monoton hale gelmiştir.
Birçok geleneksel düğün töreni şu anda düzeltilmiş(revizyon) bir biçimde izleniyor, veya tamamen unutuluyor. Bu Tsıpıne’ye göre, tamamen haksızlıktır.
Bugün, genç Tsıpıne sadece törenleri ve oyunları değil, Çerkes düğününü restore etmeye devam ediyor.
Aşık oyunu (k’en cegu- кIэн джэгу) , dirgen üzerine saman halkaları atmak (guahueidz- гуахъуэидзэ) bunlar İdar'ın bir çok festivallerde gerçekleştirdiği eğlenceli oyunların sadece bazılarıdır.
İdar'ın faaliyetleri ile bağlantılı olarak, keçi maskesi kıyafetinden (ajeğafe – ажэгъафэ) bahsetmemek olamaz. Bu, herhangi bir Çerkes (Adıge) kutlamasının ayrılmaz bir karakteridir: Bir düğün, bir beşiğe bir bebek bağlama töreni, bir çocuğun ilk adımını atma kutlaması veya füme peynir bağlama anı.
Ajeğafe sadece festivalin ana karakterlerinden biri değil, aynı zamanda dokunulmaz bir kişidir. Onun hakkında hoş olmayan bir şekilde konuşmaya veya onunla kavga etmeye cesaret eden bir kişi, toplumsal kınamaya maruz kalır. Dahası, bir sonraki etkinliğe davet edilmeme riskiyle karşı karşıya kalır.
Ajegafe'nin işlevleri sadece insanları eğlendirmesi ile sınırlı değildir. Kendi örneğiyle, yapılmaması gerekenleri de göstermektedir.
Ajeğafe, İdar'ın sürekli arkadaşı oldu. Bugün bile, yüzyıllar öncesi olduğu gibi, festival etkinliklerindeki varlığından memnun, geleneksel Adıge oyunlarının katılımcılarını neşelendiriyor, fotoğrafçılara ve video çekenlere poz vermekten mutluluk duyuyor.
Bu arada, atalarının geleneklerine göre düğün yapmaya karar verenler için, İdar, otantik ev eşyaları ve askeri mühimmatlar arasında, zengin tarihi ve eşsiz gelenekleri olan Ortaçağ Çerkeslerin (Adıgelerin) yaşam atmosferinde, girebileceğiniz etnik bir avlu sağlıyor.
Çeviri: Beşto Yılmaz Beştepe
Cherkessia.net, 1 Nisan 2020
Bu haber toplam 5413 defa okundu.
Bu habere yorum eklenmemiştir. İlk yorumu siz ekleyin.